Türkiye-Irak arasında 12 yıl sonra tekrar ikili ilişkilerin iyileştirilmesi için büyük adımlar atılmıştır. Özellikle Türkiye’nin ortadoğudaki dengeleri değiştirebilecek büyük hamlelerin yapması dikkat çekmiştir.
Bölgenin en büyük yeraltı kaynağı olan “Petrol” her zaman ortadoğu için büyük savaş ve gerilimlere sebep olmuştur. Özellikle Petrol rezervlerini büyük bir kısmı Irak’ta olması savaş ve işgallere maruz bırakılan ülkelerden sadece birisidir. Son yıllarda cereyan eden Türkiye-Irak’ı karşı karşıya getiren önemli konulardan birisi de petrol sevkiyatı olmuştur. Son Yıllarda Türkiye-Irak arasında ikili ilişkilerin normalleşmesinin ardından IKBY petrolünü Türkiye’ye ihracatı için ilk olarak Türkiye Dışişleri Bakanlığının girişimleri sonucu Ceyhan Boru Hattının tekrar açılması ve prosedürlerin tamamlanması için çeşitli görüşmeler yapılmıştır. Son olarak 19 Şubat 2024’te Türkiye Dışişleri Bakan Yardımcısı Berris Ekinci ve heyeti Irak’ı ziyaret ederek hem IKBY hükümet yetkilileri ile hem de Irak hükümeti yetkilileri ile bir araya gelerek Kuzey Irak petrolünün Türkiye’ye sevkiyatı ele alınmış ve Türkiye olarak sevkiyatın bir an önce başlaması gerektiğini belirtmiştir.
Irak Petrol Bakanı, petrol sevkiyatının tekrar başlaması için IKBY hükümetinin, Irak hükümetin ile anlaşması gerektiğini açıkça belirtmiştir. Aksi taktirde petrol sevkiyatının başlamasının imkansız olacağı belirtilmiştir. 25 Mart 2023’te Ceyhan Boru Hattı üzerinden IKBY petrolünün sevkiyatı durdurulmuştur. İki yıla yakın bir süredir çeşitli girişimler yapılsa da iki hükümetin anlaşması sağlanamamış Kuzey Irak’ta büyük bir krize daha yol açmıştır. İki hükümet arasındaki anlaşmazsızlık bölgeyi de etkilemiştir. Türkiye, iki hükümet arasındaki kriz çözümü için iki hükümetin masada anlaşması gerektiğini belirtmiştir. Kriz çözümünde, Irak Parlamentosunda bütçe yasasının onaylanmasının ardından petrol sevkiyatının başlamasını sağlamak için girişimler hızlandırılmıştır. Bütçe yasasına göre IKBY petrolünün çıkartılıp taşınma ücreti 16 $ olarak belirlenmiştir, iki hükümetin müzakereleri sonucu denetleme komitesi kurulduğunu açıklanmış, iki hükümetin petrol bakanları olumlu yönde ilerlediğini açıklamıştır. Ancak iki hükümetin anlaşması ne kadar süreceği hakkında net bir tarih verilmese de şu an, Kuzey Irak’tan çıkarılan petrolün taşınması için herhangi bir sorun kalmadığı açıkça söylenmiştir. 6 Mart 2025’te Irak Petrol Bakanlığı, IKBY Doğal Kaynaklar Bakanlığı ve IKBY Petrol Endüstrisi Birliği (APIKUR) arasında yapılan ortak komite toplantısında, Irak'tan Türkiye’ye petrol boru hattının yakında yeniden açılacağını açıklasa da 3 taraf arasında anlaşma imzalanmamıştır. Ayrıca yapılan toplantıda Petrol Bakanlığı, Basra’dan çıkarılan petrolün bir kısmının Ceyhan Boru Hattı üzerinden ihraç etmek istemesi toplantının ertelenmesine sebep olmuştur. Tarafların anlaşmaması ekonomik açıdan Irak’a daha çok zarar verdiği gerçeğini değiştirmemektedir. Petrolün ihraç edilmesi için gerekli tetkikler yapıldıktan sonra hem iki hükümet arasındaki anlaşma yürürlüğe girecek hem Türkiye-Irak arasındaki Kuzey Petrol Boru Hattı gerilimi sona ereceği ön görülmektedir.
Irak hükümeti, Kuzey Irak hükümeti ile Türkiye arasında ticareti ve turizm alanında büyük çapta yaptırım projesi bulunmaktadır. Kuzey Irak petrolünün Türkiye’den dünyaya taşınması büyük önem arz etmektedir. Hem Bağdat-Erbil arasındaki anlaşma hem de Türkiye, Irak ve Kuzey Irak arasındaki anlaşmalar petrol ihracatı ilerlemesi ve kesilmemesi acısından önemle takip edilmektedir. 2 yıldır Ceyhan Boru hattından Türkiye’ye petrol ihracatının durması Irak’a 20 milyardan fazla zarara uğratmasına sebep olmuştur. Bir yandan ABD’nin sevkiyatın başlaması ile ilgili baskı yapması ve Rusya’nın bu bağlamada destekleyici rolü iki hükümet arasındaki sorunların çözülmesine katkı sağlamıştır. Ayrıca IKBY Petrol Endüstrisi Birliği ABD’ye memnuniyetini dile getirmiştir. Şunu belirtmek gerekiyor ki bundan sonraki IKBY petrolünün ihracatı Irak hükümeti tarafından denetlenecek, Irak Petrol Pazarlama Şirketi (SOMO) aracılığıyla Ceyhan Botu Hattı üzerinden petrol ihracatını sağlanacaktır. Petrolün geliri ise Irak Petrol Bakanlığına aktarılacaktır. Yapılan anlaşma doğrultusunda ilk aşamada 185 bin varil petrol ihraç edilecek, denetim prosedüre göre ilerlerse miktarın aratılacağı açıklanmıştır.
Sonuç;
Irak’ta iki hükümet arasında ki anlaşmalar doğrultusunda petrol ihracatı herhangi bir sekteye uğramaması için iki tarafın da anlaşmaya uyması gerekmektedir. Şu ana kadar (Ceyhan Boru Hattından) petrol ihracatının durması Irak’a 20 milyardan fazla ekonomik açıdan zarar verdiği açıklanmıştır. Türkiye-Irak arasındaki IKBY petrol ihracatı anlaşmazlığı her yönden iki devlete zarar verdiği görülmüş, güven sarsılması yaşanmıştır. İki ülke arasındaki petrol geriliminin kökten çözülmesi büyük ekonomi, ticaret, turizm ve birçok alanda yaptırımlara yol açacak ve iki ülke arasındaki ilişkiler hiç olmadığı kadar daha güçlü kılacaktır.
Sitemizde yer alan tüm köşe yazıları yazarların kendi düşüncesini yansıtmaktadır.
