Şaltağ asıl adı Rahmetullah Sultan Halil, 1793’te Kifri’de doğmuştur. Şaltağ lakaplı makam seslendiricisi Türkmen Rahmetullah Sultan Halil, bir süre Kifri’de yaşayıp daha sonra babasıyla birlikte başkent Bağdat’a taşınmıştır.
Makam ustası Şaltağ, Bağdat’ta yaşadığı dönemde ünlü makam hocalarından aldığı derslerle ses ve makam konusunda kendini geliştirmiştir. Ders aldığı hocalardan en ünlü olanları şöyle sıralayabiliriz:
1. Abdulrahman Vali (1742-1830)
2. Hasan Al-Babuci (1774-1839)
Daha sonra Maşallah Al-Mendelavi ile beraber yeni nesiller için ilk makam okulunu Bağdat’ta kurdular. Daha Sonra, bu okulda yeni nesil ile beraber makam usulünü ve Irak makam kurallarını geliştirdiler. Ünlü makam ustası Maşallah Al-Mendelavi, 1778’de doğmuş, 1851’de vefat etmiştir.
Ünlü makam ustası Şaltağ, makam okumayı severdi. Bağdat’ta Şad Kahvehanesinin 2. katında hep makamlarını okurdu. Ünlü Irak makam ustası ve Irak Klasik Musikisi kurucularından Şaltağ, 1871 yılında vefat etmiştir. Naaşı Şeyh Ömer Mezarlığında toprağa verilmiştir. Seslendirdiği makamların ses kaydının bulunmamasının sebebi ise ses kayıt cihazının makam ustasının vefat etmesinden 6 yıl sonra 1877’de icat edilmesidir.
Şaltağ’ın ufkunun çok geniş olmasının yanında, makam konusunda çok fikri vardı, düşüncelerini gerçekleştirmek istiyordu aynı zamanda makamla ilgili çok derin bir bilgiye sahipti. Neredeyse bilmediği makam yoktu. Şaltağ, kendi döneminde Irak makam ve müziklerini çok geliştirdi. Aynı zamanda detaylı bir şeklide Irak makamlarının düzenlemesini yaptı. Düzenlemesini yaptığı bazı makamlar ise şöyledir:
“Horyat, Segâh Makamı, Tiflis Makam, Al-İbrahimi Makamı, Bayat Makamı, Al-Taahir Makamı, Al-Majilan Makamı, Rast Makamı, Al-Beşiri Makamı, Al-Mujila Makamı.”
Al-İbrahimi Makamı ile “Sumbule” parçasını yazıp okumuştur. Ayrıca makam ustası Şaltağ Irak’ta Al-İbrahimi Makamını ilk seslendiren kişidir. Kifri ve Kerkük’te okunan makamların hepsini Bağdat’ta tanıtmıştır.
Ünlü Irak makam ustası Şaltağ, ilk kez Irak’ta Rast Makamına “Sayeh Renk” parçasını eklemiştir. Makam ustası Şaltağ, makam okurken farklı ve güzel bir üslupla okuduğu için, diğer makam okurlar ona özenip makam okumasını taklit etmişlerdir. Makamlarını okuyan bazı sanatçılar arasında, Ahmed ez-Zaydan, Molla Osman el-Mevsili, Rabaz, Ebu Hamid, Salih Ebu Damir ve Hac Hamad el-Neyyar yer almaktadır. Şaltağ, Tiflis Makamını kendisi yapmıştır. Bu makam Irak makamlarına renk katmıştır.
Şaltağ, Tiflis Makamını kendisi çıkarmıştır. Bu makam Irak’ın en ünlü ve nadir makamlarından biri haline gelmiştir. Bu makamı söyleyen çok az kişi bulunmaktadır. Ayrıca makamı yaparken Türkmence kelimeler kullanmıştır. Bu makama Azerbaycan’da benzer bir makam vardır ama kesinlikle Tiflis Makamı değildir. Tiflis, Gürcistan’ın başkenti Tiflis ismini taşımaktadır ancak Gürcistan’da böyle bir makam bulunmamaktadır.
Tiflis Makamının hikayesi çok ilginçtir. Türk musikisinin kurucularından olan Şaltağ’ın Tiflis hikayesi ise şöyledir; Ermenilerden evlat edindiği bir çocuğu besler, büyütür ve çok sever. Çocuk büyüyünce gerçek ailesinin yanına döner. Ailesinin evi şimdiki Gürcistan’ın başkenti Tiflis şehrindedir. Şaltağ çocuğun gittiğini öğrenince çok üzülür ve onun hasretinden “Tiflis” adında bir makam çıkarır. Bu makamla şarkılar, türküler, şiirler söylemiştir. Sadece bu makamla değil aynı zamanda Segah Makamıyla da şarkılar, hoyratlar, türküler seslendirmiştir. Ayrıca “Tiflis” hikayesini anlatan kişi ise Ahmed Zidan Raşid Al-Qandaraji’nin öğrencisi merhum Şeyh Celal Al-Hanefi, camide imam olan Abdulrahman Al-Cezani’ydi.
Makam ustası Şaltağ’ın daha sonra söylediği makamlar adeta bir gelenek haline geldi. Sanatçılar onun söylediği eserleri her zaman dinlerdi, ünlü makam ustası her yerde makam seslendirirdi.
Tiflis Makamıyla söylediği eserlerden biri:
TEBA TEBA, [13.07.2024 12:15]
Ağalar beyler paşalar
Bu gün bir yavru sevdim
Olmuşam divana men
Gideren Tiflise men
Koy diyisinler Yakup Ermeni
Yakup kamali neyler
Üsuldan güzel sen
Gün bu gün hamam neyler
Bülbül kamali neyler
Mene bak ne gündeyem
Mene bak ne haldayam
Mene bak ne sallanıram
Di gel kan içmiş callada bak
Makam ustası Şaltağ hakkında çok sınırlı bilgiler olması nedeniyle bilgiler farklı kaynaklardan derlenerek bu yazı hazırlanmıştır. Ünlü sanatçının hayatı hakkında bilgiler tarihte yok olup gittiği için çok az sayıda tarihçi usta sanatçının hayatını araştırmıştır..
