Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Özbekistan Dışişleri Bakanı Bahtiyar Saidov, Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov'un katılımıyla Ankara'da JW Marriott Ankara Otel'de düzenlenen Türkiye-Azerbaycan-Özbekistan Dışişleri, Ticaret, Ekonomi ve Ulaştırma Bakanları Üçlü Toplantısı'nın ardından Ortak Bildiri yayımlandı.
Bildiri metninde, katılımcı bakanlar ve toplantının detaylarına ilişkin bilgilere yer verilerek, Türkiye, Azerbaycan ve Özbekistan arasındaki "güçlü stratejik ortaklığın", "karşılıklı saygı", "güven", "ortak çıkar" ve "tarihi kültürel bağlar temelinde" şekillendiği vurgulandı.
Ülkelerin, birbirinin egemenliği, toprak bütünlüğü ve sınırlarının dokunulmazlığına kesin desteğinin teyit edildiği aktarılan bildiride, Birleşmiş Milletler (BM) Şartı ve uluslararası hukukun evrensel kabul edilen ilke ve normlarına bağlı kalındığı kaydedildi.
Bildiride, ticaret, yatırım, sanayi, enerji, ulaştırma ve lojistik, dijitallik ve iletişim alanlarında ortak projelerin geliştirilmesi ve teşvik edilmesinin artan önemi kabul edilirken, 2 Ağustos 2022'de Özbekistan'ın başkenti Taşkent'te yapılan ilk toplantının sonuçlarının, bu alanlardaki ilişkilerin daha da derinleşmesine katkı sağlamasının memnuniyetle karşılandığına yer verildi.
Üç ülkenin sınırlarından geçen Orta Koridor'un öneminin yinelendiği bildiride, söz konusu koridorun Türkiye, Azerbaycan ve Özbekistan'ın transit potansiyelinin artmasındaki rolüne dikkat çekildi.
- Avrupa Kafkasya Asya Ulaştırma Koridoru'nun önemine vurgu yapıldı
Bildiride, Avrupa Kafkasya Asya Ulaştırma Koridoru'nun (TRACECA) güçlendirilmesi, faaliyetlerinin etkinliği ve verimliliğini artırma yollarının değerlendirilmesi gerektiği ve mevcut şartlarda mekanizmaların tam etkinliğinin korunmasının önemine işaret edildi.
Türkiye, Azerbaycan ve Özbekistan'ın, "yüksek transit potansiyelinden" en iyi şekilde yararlanmak amacıyla TRACECA'da dahil olmak üzere uluslararası ulaşım koridorlarının geliştirilmesine yönelik söz konusu ülkeler arasındaki mevcut işbirliğinin daha da güçlendirilmesine vurgu yapılan bildiride, üç ülke arasındaki mevcut üçlü işbirliği formatının, ortak hedefleri güçlendirmeye ve karşılıklı faydaya dayalı ilişkileri sağlamlaştırmaya yönelik olduğu kaydedildi.
- Bağlantı projelerinin ilerletilmesine destek
Bildiride, bölgesel ve uluslararası ortak çıkar ve öncelik konularında işbirliğini artırma kararlılığı yinelenerek, devletlerin egemenliğini ve toprak bütünlüğünü zedeleyecek her türlü girişime karşı ortak eylemlere yönelik destekler vurgulandı.
Uluslararası sınırlar içerisinde üç ülkenin, birbirlerinin toprak bütünlüğüne saygı duyduğuna işaret edilen bildiride, ekonomi, ticaret, yatırım ve transit taşımacılık alanlarında işbirliğinin tam potansiyelini uygulamak için ortak çabaları sürdürme kararlılığı ifade edildi.
- Orta Koridor'un kapasitesinin artırılması vurgusu
Bildiride, bu işbirliğinin bölgesel refahı teşvik etmede kritik rol oynadığının altı çizilerek, Orta Koridor boyunca, ulaşım altyapısının geliştirilmesi, dijitalleşmenin teşvik edilmesi ve ticaret akışlarının kolaylaştırılması konusundaki ortak iradenin, diğer ilgili bölgesel ulaşım girişimleriyle uyum içinde, daha geniş bağlantı gündemi çerçevesinde olduğu belirtildi.
Orta Koridor'un kapasitesini ve rekabetçiliğini artırmak amacıyla, özellikle "ulaşım", "sınır geçişleri" ve "gümrük işlemlerinin dijitalleşmesi" konusunda yeni altyapı projelerinin geliştirilmesinin önemine değinilen bildiride, bu amaçla Bakü Uluslararası Deniz Ticaret Limanı ve Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu gibi bağlantı projelerinin ilerletilmesine desteğin tam olduğu kaydedildi.
Ana lojistik merkezleri, taşıyıcıları ve istasyonları arasında işbirliğini artırma amacıyla Haziran 2024'te kurulan Lojistik Merkezler ve Kargo Taşıyıcıları Birliği'ne duyulan güvenin teyit edildiği bildiride, bu birliğin ulaşım altyapısının gelişimine, kamu ve özel kuruluş ortaklığıyla yatırım çekilmesine, hızlı, düzenli ve az maliyetli nakliye ulaşımı için çözüm bulmaya katkı sağladığı belirtildi.
Bildiride, Türk devletlerinin ulaşım kapasitesini ve uygulamalı işbirliğiyle özel ulaşım sektörünü geliştirmek için Mart 2024'de Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Ulaştırma Dernekleri Başkanları toplantı mekanizmasının kurulduğu kaydedilerek, böylece bağlantısallık alanında daha ileri bir işbirliği sağlanabileceği bildirildi.
Bildiride, Eylem Planı'nın kabul edilmesinden duyulan memnuniyet ifade edilerek, planın ulaştırma alanında işbirliğini geliştirmeyi, bölgesel bağlantısallığı ve sürdürülebilir ulaşım sistemlerinin güçlendirilmesini amaçladığı vurgulandı.
- Karabağ ve Doğu Zengezur bölgesinde yeniden inşa ve ıslah çabalarına katkı
Taraflar, Türk Devletleri Teşkilatı ülkeleri arasında taşımacılık belgelerinin dijitalleştirilmesi için eCMR sisteminin uygulanması konusunda BM Avrupa Ekonomik Komisyonu (BMAEK) nezdinde başlatılan çalışmalardan duydukları memnuniyeti dile getirdi.
Taşımacılık faaliyetlerinin dijitalleştirilmesinde e-İzin mekanizmasının faydalarını ve kağıt izinlerin kaybolması veya kötüye kullanılmasından kaynaklanabilecek zorlukların ortadan kaldırılmasını kabul eden taraflar, Türkiye-Azerbaycan ve Türkiye-Özbekistan arasında test rejiminde çalışan e-İzin sisteminin uygulanmasını memnuniyetle karşıladı.
Taraflar, Özbekistan'ın yüklerinin Orta Koridor üzerinden taşınmasını kolaylaştırmak için gerekli yardımı sağlamaya hazır olduklarını ifade etti.
Öte yandan bildiride, bölgesel ulaşım, iletişim ve altyapının geliştirilmesi konusunda işbirliği yapılması ve demiryolları, karayolları, lojistik merkezleri ve havaalanlarının tasarımı, inşası ve işletilmesi konularında deneyim alışverişinde bulunulması hususunda mutabık kalındı.
- Karabağ ve Doğu Zengezur'a yatırım
Taraflar, işgalden kurtarılan Karabağ ve Doğu Zengezur bölgelerinde altyapı, modern kamu hizmetleri ve akıllı şehir çözümlerine yatırım yaparak Azerbaycan'ın insani mayın temizleme dahil olmak üzere yeniden inşa ve ıslah çabalarına katkıda bulunmanın ve böylece ülke içinde yerinden edilmiş kişilerin güvenli ve onurlu bir şekilde geri dönüşünü kolaylaştırmanın önemini yineledi.
Bu doğrultuda taraflar, Azerbaycan'ın Karabağ ve Doğu Zengezur ekonomik bölgelerinde yatırım projelerinin gerçekleştirilmesine olan ilgisini dile getirdi.
TDT çatısı altında devam eden bağlantı işbirliğinden duydukları memnuniyeti teyit eden taraflar, çok taraflı işbirliği için sağlam bir yasal çerçeve oluşturan dört belgenin imzalanmasını ve uygulanmasını memnuniyetle karşıladı.
- TDT bünyesinde anlaşmalar
Taraflar, TDT bünyesinde ticari ve ekonomik işbirliğini güçlendiren yasal altyapının daha da geliştirilmesi amacıyla "Türk Devletleri Teşkilatı Üye Devletleri Hükümetleri Arasında Basitleştirilmiş Gümrük Koridoru Kurulmasına İlişkin Anlaşma", "Türk Devletleri Teşkilatı Ticaretin Kolaylaştırılması Strateji Belgesi" ve "Türk Devletleri Teşkilatı Üye Devletleri Hükümetleri Arasında Dijital Ekonomi Ortaklık Anlaşması" belgelerinin imzalanmasından duydukları memnuniyeti dile getirdi.
Mevcut Karma Ekonomik Komisyon mekanizmalarının başta ticari ve ekonomik ilişkiler olmak üzere, birçok alanda işbirliğinin geliştirilmesine sağladığı katkının altını çizen taraflar, düzenli toplantıların faydalarını yineledi.
Taraflar, TDT tarafından 18 Mayıs 2024'te kurulan Türk Yatırım Fonu'nun tam olarak faaliyete geçmesinin, sanayi üretimi, ulaştırma, tarım, dijital teknolojiler ve turizm gibi karşılıklı ilgi alanlarındaki ticaret, altyapı ve kalkınma projelerini önemli ölçüde artıracağına olan inançlarını vurguladı.
- Ekonomi, ticaret ve yatırım ilişkilerinin geliştirilmesi
Bildiride, inşaat, ihale ve ilgili konularda işbirliğinin güçlendirilmesi için gerekli adımların atılması konusunda kararlılık dile getirilerek, ticaret, sanayi ve ekonomik ilişkilerin önemine işaret edildi.
Ayrıca bildiride, özel sektörler arasında karşılıklı yatırımın teşvik edilmesi, iş insanları, ticaret ve sanayi odaları, iş dernekleri arasında doğrudan iletişimin genişletilmesi ve daha geniş kapsamlı ithalat ve ihracat fırsatlarının keşfedilmesine hazır olunduğu ifade edildi.
Tedarik zincirinin tarafları ve iş temsilcileri arasında bağlantının güçlendirilmesinin öneminin vurgulandığı bildiride, kurumlar arası koordinasyonun geliştirilmesi ve daha kapsamlı bağlantısallık çerçevesinde yabancı ticaret işlemlerinin kolaylaştırılmasının altı çizildi.
Bildiride, 11 Kasım 2022'de Semerkant'ta düzenlenen 9. TDT Zirvesinde kabul edilen TDT Ticaretin Kolaylaştırılması Stratejik Belgesi'yle aynı doğrultuda ticaretin ivme kazanmasına yönelik adımlar atılmasının önemi vurgulanarak, TDT Ticareti Kolaylaştırma Komitesi'nin 2025 Eylem Planı'nın memnuniyetle karşılandığı kaydedildi.
- Sanayi, tarım, inovasyon ve dijitalleşme alanlarında işbirliğinin önemi
Bildiride, sanayi, inovasyon ve dijital kalkınma, dijital ticaret ve gümrük işlemlerinin dijitalleşmesi alanlarında uygulamalı işbirliğini derinleştirme yönündeki kararlılık vurgulandı.
Gıda güvenliği, tarım, gıda işleme ve ilgili araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde teknik işbirliğinin güçlendirilmesinin önemine dikkat çekilen bildiride, sürdürülebilir ve dayanıklı tarım değer zincirlerine ihtiyaç duyulduğu ifade edildi.
Bildiride, özellikle bölgesel enerji güvenliğini güçlendirmek için yenilenebilir enerjilere odaklanılarak, bu alanda daha geniş işbirliği olasılıklarını görüşmek için duyulan kararlılık dile getirildi.
Ayrıca bildiride, özellikle Sıfır Atık girişimi, yeniden ağaçlandırma ve BM Genel Kurulu'nun Aral Gölü bölgesinin ekolojik inovasyon ve teknoloji bölgesi olarak ilan ettiği özel kararının uygulanmasının teşviki yoluyla çevre, iklim değişikliği ve şehirleşme alanlarında bilgi ve tecrübe paylaşımı ve işbirliğinin güçlendirilmesi kabul edildi.
Bildiride, mayın temizleme ve sürdürülebilir yeniden inşa dahil, özellikle Azerbaycan'ın Karabağ ve Doğu Zengezur bölgelerinde çevresel iyileştirme ihtiyacı bulunduğu kaydedildi.
- Azerbaycan'da düzenlenecek COP29'a destek
Bildiride, Azerbaycan'ın düzenleyeceği BM İklim Değişikliği Taraflar Konferansı (COP29) memnuniyetle karşılanarak, Azerbaycan'ın konferans başkanlığına verilen güçlü destek vurgulandı.
İklim çalışmalarını sürdürülebilir kalkınmayla uyumlu hale getirmeyi amaçlayan COP29'un Aksiyon Gündemi'nin kapsamlı girişimleriyle uyumlu olunacağı kaydedilerek, TDT İklim, İnovasyon, Yeşil Ekonomi ve Ticaret Ortaklığı ile TDT İklime Dirençli Köyler Forumu'nun kurulması için bildiriler imzalanması, TDT çerçevesinde inşa edilen COP29 bölgesel mirası takdirle karşılandı.
Bildiride, Azerbaycan'ın, "Daha Güçlü CICA, bağlantısallık, dijitalleşme ve Asya'da sürdürülebilir büyüme" temasıyla Asya'da İşbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı (CICA) dönem başkanlığı koltuğuna oturması memnuniyetle karşılanarak, ortak çıkar girişimlerini de içeren dönem başkanlığı önceliklerinin uygulanmasına katkıda bulunulmaya hazır olunduğu belirtildi.
- Trans-Afgan Demiryolu Projesi'nin önemine işaret edildi
Orta Asya'da güvenliğin sağlanması ve uluslararası toplumun Afgan halkına kesintisiz insani yardımları sağlaması çabalarının devam ettirilmesinde Afganistan'daki kalıcı barış, istikrar, refah, güvenlik ve sosyoekonomik gelişimin önemli etken olduğuna dikkat çekilen bildiride, 6 Kasım 2024'te Bişkek'te düzenlenen TDT Devlet Başkanları Konseyi 11. Zirvesi'ndeki bildiriyle uyumlu olarak kurulan TDT Afganistan Çalışma Grubu'nun çıktılarının, TDT üye devletlerinin Afganistan konusundaki ortak yaklaşım hazırlığına katkıda bulunacağına güvenildiği teyit edildi.
Bildiride, bölgeler arası ulaşım ve ekonomik bağlantısallığı güçlendirecek, ticari akışı artıracak ve bölgeler arasında ekonomik ilişkiler için yeni fırsatlar oluşturacak Trans-Afgan Demiryolu Projesi'nin öneminin altı çizildi.
- İki devletli çözüm çağrısı
Gazze'de tüm saldırılar ve vahşetin bitmesi ile Filistinlilerin insani yardıma engelsiz erişimini sağlamak için tüm tarafları, kendisine sıkıca uymaya çağıran ateşkesin duyurulmasının memnuniyetle karşılandığı bildiride, başkenti Doğu Kudüs olan ve 1967 sınırlarına dayanan, bağımsız, egemen ve coğrafi bütünlüğü haiz Filistin Devletini içeren iki devletli çözüm temelinde, İsrail-Filistin çatışmasına adil ve kalıcı çözüm çağrısında bulunuldu.
Bildiride, BM Genel Kurulunun 10 Mayıs 2024 tarihli Filistin Devleti'nin BM üyeliğine uygun olduğunu ve bu nedenle kabul edilebileceğini ilan eden karar tasarısı memnuniyetle karşılandı.
Küresel ve bölgesel istikrar, barış ve refah hedefleri doğrultusunda birlikte hareket etme konusunda mutabakata varılan bildiride, BM ve ajansları, TDT, CICA, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) ve Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) gibi uluslararası kuruluşlar ve çok taraflı platformlarda ortak çıkar meselelerinde eşgüdümlü olunması kararı alındı.
Bildiride, tarafların, uluslararası kuruluşlarda, kendi kabiliyetleri dahilinde, karar taslakları, girişimleri ve adaylıklarına müşterek destek sağlanması hususunda mutabakata varıldı.
Azerbaycan ve Özbek taraflarının, toplantıyı organize eden Türk tarafına minnettarlığını ifade ettiği bildiride, 3. Üçlü Toplantı'nın tarafların kabul ettiği bir tarihte Azerbaycan'da düzenlenmesine karar verildi.
