Maymun çiçeği beklenmedik bir hızda evrimleşti

Yeni bir çalışma, maymun çiçeği virüsünün beklenenden çok daha hızlı bir şekilde mutasyona uğradığını ve muhtemelen bir "hızlandırılmış evrim" döneminden geçtiğini öne sürdü.

Mayıs ayında tespit edilmesinden bu yana 48 ülkede 3 bin 500'den fazla kişiye bulaşan Maymun çiçeği virüsü onlarca yeni mutasyon nedeniyle artık daha bulaşıcı olabilir.

Nature Medicine Dergisi'nde 24 Haziran'da yayınlanan yeni bir araştırmaya göre, virüs 2018'den 2019'a kadar tespit edilen vakalarda görülmeyen 50 yeni mutasyon taşıyor.

Çalışmanın yazarları, bilim insanlarının genellikle maymun çiçeği gibi virüslerin her yıl bir veya ikiden fazla mutasyon kazanmasını beklemediğini ifade etti.

Virüs Afrika'nın ötesine yayıldı

Maymun çiçeği, virologların maymunlarda ve kemirgenlerde doğal olarak dolaşabileceğini düşündüğü nadir bir hastalıktır. Bir ortopoks virüsü, çiçek hastalığına neden olan variola virüsü ile aynı aileden ve cinsten gelir ve genellikle endemik olduğu Batı ve Orta Afrika'nın ötesine yayılmaz.

Ancak bu yıl, hastalık Afrika'nın da ötesine yayılarak bilim adamlarını şaşırttı ve Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) salgını küresel bir sağlık acil durumu olarak sınıflandırmayı düşünmeye başlamasına yol açtı.

Maymun çiçeği virüsü, Batı Afrika ve Kongo Havzası bölümleri olarak bilinen iki bölüme ayrılabilir. Her bir daldaki virüsler farklı ölüm oranları taşır. Batı Afrika dalı yüzde 1 ölüm oranına sahipken, Kongo Havzasındaki virüsün yüzde 10 ölüm oranı taşıdığı düşünülüyor. Şu anki salgının Batı Afrika kanadı tarafından yönlendirildiği görülüyor.

“Mutasyon oranı beklenenden 6 ila 12 kat daha yüksek”

Büyük bir çift sarmallı DNA virüsü olan maymun çiçeğinin 2018'de ilk dolaşmaya başladığından beri, HIV gibi bir RNA virüsünden farklı olarak çok az mutasyon geçirmiş olabileceği tahmin ediliyordu. Ancak araştırmacılar maymun çiçeği örneklerinden DNA topladıktan ve genetik bilgileri yeniden yapılandırdıktan sonra mutasyon oranının beklediklerinden 6 ila 12 kat daha yüksek olduğunu buldu.

Araştırmacılar makalede, maymun virüsünün mutasyon oranındaki büyük sıçramanın "Orthopoxvirüsler için ikame oranına ilişkin önceki tahminler göz önüne alındığında beklenenden çok daha fazla olduğunu" yazdı. Çalışmada "Verilerimiz devam eden viral evrimin ve potansiyel insan adaptasyonunun ek ipuçlarını ortaya koyuyor" ifadesi kullanıldı.

Hastalığın bulaşma yolları değişmiş olabilir

Tarihsel olarak, maymun çiçeği açık cilt lezyonları, vücut sıvıları, yakın cilt teması veya havadaki öksürme ve hapşırma ile ortaya çıkan solunum damlacıkları ile kişiden kişiye bulaşır. Ancak yeni enfeksiyonların benzeri görülmemiş hızı, virüsün konakçılarına nasıl bulaştığı konusunda bir şeylerin değişmiş olabileceğini düşündürüyor.

Araştırmacılar tarafından tanımlanan mutasyonların çoğu, virüsün insan bağışıklık sistemiyle, özellikle APOBEC3 adı verilen virüsle savaşan enzimlerin bir ailesiyle teması nedeniyle ortaya çıkmış olabileceklerine dair ipuçları taşıyor.

Bu enzimler, genetik kodlarını kopyalarken onları hata yapmaya zorlayarak virüslere saldırır ve bu genellikle virüsün parçalanmasına neden olur. Bu da virüsün genetik kodunda mutasyona neden olur.

Araştırmacılar bu tür savaşların tekrar tekrar meydana geldiğini ve virüsün kısa sürede birçok mutasyon geçirmesine neden olduğunu düşünüyor.

Virüs nasıl mutasyona uğradı?

Virüsün mutasyon oranı 2018'de arttı. Bunu nedenine dair üç ayrı fikir var. Bunlardan ilki virüs 2018’den beri insanlarda düşük seviyelerde dolaşıyor ve enzimlerle yaptığı savaşlar yoluyla bir takım yeni mutasyonlar geçirmiş olabilir.

Bir diğeri virüs uzun süredir biz fark etmeden endemik olmayan ülkelerdeki hayvanlar arasında yayılıyor olabilir ve sonra bu yıl aniden insanlara geri sıçramış olabilir.

Bir başka fikir ise 2017'de Nijerya'yı vuran bir maymun çiçeği salgınının ardından virüsün çoğunlukla Afrika ülkelerinde yayılması, bu yıl endemik olmayan ülkelerde yeniden dirilmeden önce daha küçük topluluklar arasında hareket ederken hızla evrimleşmesine sebep olmuş olabileceği yönünde.

Maymun çiçeği maymunlardan ziyade kemirgenlerde yaygın

Adına rağmen, maymun çiçeği en yaygın olarak insanlara kemirgenlerden bulaşır. Afrika ip sincapları, çizgili fareler, dev keseli sıçanlar ve fırça kuyruklu kirpiler hastalığı ana muhafaza eden hayvanlar olduğuna inanılan türlerdir.

Maymun çiçeği için doğrudan bir tedavi henüz test edilmedi. Ancak doktorlar hastalara çiçek hastalığı aşısı ile aşılanmış insanlardan alınan antikorları ve oluşturulan ilaçları uyguluyor.