Kotayı Yine Özel Oylar Belirledi

Evet, IKBY milletvekili seçim sisteminde kendilerine bir “hak” olarak verilen kota meselesi yine bu seçim sürecinde de başroldeydi. Tabii ki akıllara gelen ilk soru “kota sandalyelerine müdahale olacak mı?” sorusu oldu. Çünkü tıpkı bu seçimlerde de olduğu gibi önceki seçimlerde de kotadan çıkacak isimlerin belirlenmesinde özel oylamalar damgasını vurmuştu.

İki büyük partinin arasında büyük tartışmalara neden olan hatta Irak Yüksek Federal Mahkemesi’ne kadar taşınan kota sorunsalı hakkında nihayet bir karara varılmıştı. Irak Federal Mahkemesi, 21 Şubat 2024’te IKBY Parlamentosundaki kota sandalye sayısının anayasaya aykırı olduğuna ayrıca IKBY'nin dört seçim bölgesine bölünmesine karar verdi. Kararla birlikte IKBY Parlamentosundaki milletvekili sayısı 111'den 100'e düşürüldü.

Irak Yüksek Yargı Konseyi'ne ait olan Seçim Yargı Kurulu ise 21 Mayıs 2024’te IKBY Parlamentosu’nda oluşumlara beş sandalye tahsis etme kararı aldı.

Karara göre, IKBY Parlamentosu’ndaki 100 sandalyeden 5'i Türkmen, Hristiyan ve Ermenilere ayrıldı. Sandalyeler, IKBY’nin üç ili arasında bölündü; Süleymaniye’ye iki, Erbil’e iki ve Duhok’a bir sandalye verildi.

Kotaya bir parti tarafından müdahale edildiği tartışmaları sonrasında yeni sonuçlar ile seçim sürecine girildi. Ancak özel oylama sonrası çıkan sonuçlara bakılınca bu kez kotaya müdahale edilmemesini bir yana bırakın üzerine farklı iki parti tarafından müdahaleye maruz kaldığını görmüş olduk.

Özel oylama sonrası gece hızla açıklanan sonuçlar, “Bir patinin kota sandalyelerine seçilen isimlere özel oylama yoluyla müdahale ettiği” yönündeki söylemleri her fırsatta dile getirenlerin, eleştirdikleri yöntemi, maalesef ki kendilerinin de kullandığını gözler önüne serdi. Aklıma ise hemen “Dinime küfreden bari Müslüman olsa” atasözümüz geldi. Sanırım bu durumu tam anlamıyla anlatan biz söz…

Kota sistemine aleni bir şekilde müdahale edildiğine yönelik tartışmalara, seçim gününe saatler kala ortaya atılan ses kaydı damgasını vurdu. Siyasi söylem içerisinde klişe haline gelen “müdahale” konusu bir partinin üst düzey yetkilileri arasında geçen sohbet ile daha kanıtlanır hale geldi.

Adı geçen parti yetkililerin sohbetinde sahip oldukları askeri gücün kotadan belirledikleri kişiye oy vermesi yönünde talimattan bahsedilmekte. Gerek Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonun resmi açıklaması gerekse özel oylama sonrası açıklanan oy oranlarına göre bahsi geçen Türkmen aday kotadan kazanan isim oluyor.

Özel oylamada belirlenen kişilere oy devşirilmesi ve sonrasında resmi olmayan sonuçlara göre oy oranlarının açıklanması da haliyle diğer kota adaylarına oy verme sürecini olumsuz etkilemektedir. Oy devşirilen adayların zaten seçime bir sıfır önde başladığını gösteren bu müdahale diğer adaylara oy vermenin faydasız olduğu düşüncesini doğurmakta ve diğer kota adaylarının oy kaybına sebep olmaktadır.

Gerek resmi olmayan özel oylama sonuçları gerekse seçim oyunları “kotayı özel oylamanın belirlediği” kanısı tutarlı bir hale gelmektedir.

Bu durumda IKBY’de yaşayan oluşumlara sunulan kota sisteminin rant kavgasına dönüştüğünü söylememiz yanlış bir ibare sayılmaz. Peki bu denli müdahalenin yaşandığı bir seçim sisteminde, “birlikte yaşam” naralarının atıldığı bir ortamda, oluşumların seçme ve seçilme hakkından, kendilerine verilmiş gibi görülen ancak sadece kağıtta verilen haklardan, tüm milletlerin özgürce yaşaması için demokratik bir sürecin işleyişinden ve daha birçok şeyden bahsetmek mümkün mü?..

Demokrasi, hak, birlikte ama eşit bir şekilde yaşam, gerçekten alınan ve hayata tam anlamıyla geçirilebilen hak ve yetkilerden bahsetmek, ancak müdahalesiz temiz bir seçim sonrası parlamentoda tüm oluşumların gerçek temsilcilerinin yer almasının ardından olası bir hale gelebilir.

Türkmenler için ayrılan kotadan aday olanların özel oylamada aldıkları oy sayısını öğrenmek için muhabirimiz Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonunun IKBY Parlamento Seçimleri Sorumlusu Nebard Ömer’e ulaştı. Ancak Nebard Ömer, Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu’nun bu yıl aldığı karar nedeniyle “her yıl açıklandığı halde” bu yıl özel oylamalar hakkında resmi bir veri paylaşılamayacağını söyledi. Bu nedenle kotadan adayların özel oylamada aldığı oy oranlarını net bir şekilde açıklayamıyoruz.

Eymen Erbiloğlu