Al Jazeera Araştırdı: Irak Türkmenlerinin Tarihi

Al Jazeera Arabic, Irak Türkmenleri hakkında hazırladığı raporda, Türkmenlerin tarihinin 54 Hicri yılına dayandığını belirtiliyor.

 

Al Jazeera Arabic’in yayınladığı Irak’ta Türkmenlerin tarihini konu alan raporda şu bilgilere yer verilmiştir:

 

Türkmen adı, soyu Türk milletinden gelen kişiler için kullanılır. Bu bağlamda Selçuklu döneminde bu kişiler Türkmen olarak adlandırılmıştır.

 

Türkmenler Irak’ın kuzeyi ve orta kesiminde yaşamaktadır. Musul, Erbil, Kerkük, Diyale, Selahaddin ve Bağdat’ın bazı bölgelerinde Türkmen nüfusu mevcuttur.

 

Türkmenler Irak’ta Arap ve Kürtlerin ardından 3. etnik unsur olarak kabul edilir. Bazı kaynaklara göre, Türkmen nüfusu 2 milyon 500 binin üzerindedir.

 

Türkmenler, kendine has bir kültüre sahiptir. Örf ve adetlerinde Türkiye kültürünün etkisi görülmektedir. Ayrıca kültür ve dil yapısı bağlamında Türkiye’yle ortak değerlere sahiptirler.

 

Türkmenler günümüze kadar kendi dilleri olan Türkmenceyi korumayı başarmıştır. Türkmence şivesi Diyarbakır ve Şanlıurfa ağızlarına yakındır. Türkmenlerin büyük bir bölümü Arapça ve Kürtçeyi iyi bir seviyede bilmektedir.

 

Türkmenlerin Soyu

 

Türkmenlerin soyu Orta Asya’da yaşayan büyük dedeleri Oğuz’a dayanır. Oğuzların Akkoyunlu, Karakoyunlu, Kayı ve Selçuk gibi farklı boyları vardır.

 

Al Jazeera’nin raporuna göre, bir Türkmen tarihçi, Türkmenlerin Irak’taki varlığının 1400 yıl öncesine dayandığını söylüyor. Tarihçi, Türkmenlerin tam olarak 54 Hicri senesinde bu bölgede İslam ordusuyla birlikte savaştığını ifade ediyor.

 

Türkmenlerin Irak’a göçü tarihi seyir içerisinde devam eder. Zaten bir Türkmen devleti olan Selçuklu döneminde topraklar genişlemiştir. İran, Azerbaycan, Anadolu ve Suriye bu devletin bir parçası haline gelmiştir.

 

Raporda Türkmenlerin Irak’a göç ettiği, daha sonra medeniyetlerini geliştirdiği ve kısa sürede bu topraklarda birçok devlet kurduğu belirtilmiştir. Bu devletler; Selçuklu, Zengi, Atabeyliği, Gazne’dir.

 

Türkmenler, Irak’taki varlıklarının Osmanlı’nın bu topraklardaki egemenliğine bağlı olmadığını belirtiyor. Türkmenlere göre, onların bu topraklara gelişi Osmanlı’dan çok öncesine dayanıyor. Ancak Türkmenler, Osmanlı hakimiyetiyle beraber Türkmenlerin Irak’a göçünün arttığını ve sürekli hale geldiğini de ifade ediyor.

 

Raporda ayrıca Türkmenlerin önemli gazetelerinden birinin genel yayın yönetmeniyle yapılan röportaja da yer verilmiştir. Genel yayın yönetmeni röportajında, Türkmenlerin Irak’taki varlığının Sümerler dönemine (7 bin yıl öncesine) dayandığını söylüyor. Ayrıca yapılan birçok araştırmanın Sümer dili ile Ural Altay Türkçesi arasında sıkı bir bağı ispat ettiğini dile getiriyor.

 

Türkmenler arasında en çok öne çıkan aşiretler Bayat, Vendavi, Dergezli ve Bayraktar’dır.

Türkmenlerin yayılımı

 

Rapora göre, Türkmenler Irak’ın birçok il ve ilçesinde bulunuyor. Ancak yoğun olarak kuzeydeki Kerkük, Tazehurmatu, Dakuk ve Tuzhurmatu’da.

 

Raporda, Erbil, Telafer, Hanekin, Celevla, Mendeli, Kifri, Amirli, Reşidiye bölgelerinin yanı sıra Türkmenler, Türkalan, Yahyava ve Leylan köyleri dahil Irak’ın 30 köyünde yaşamaktadır. Ayrıca Bağdat ve Kut’ta Karaoğlu Türkmenleri vardır. Selahaddin ilinde de Türkmen mevcuttur.

Türkmenlerin Kültürü, örf ve adetleri

 

Türkmenleri diğer kültürlerden ayıran en önemli özellik, bir şiir türü olan “horyat”tır. Bir şiir ve şarkı türü olan horyat, Irak Türkmenlerine has bir nazım türüdür ve onlar horyata oldukça önem verirler.

 

Al Jazeera’nin raporuna göre, Türkmenlerin, kendilerini diğer milletlerden ayıran örf-adetleri vardır. Örneğin; Düğün, dini merasimler, Ramazan ayındaki merasimler. Türkmenler bu etkinlikleri kendilerine has bir şekilde icra eder.

 

Ramazanı karşılamak Türkmenler için oldukça önemlidir ve bunu özel bir şekilde yaparlar. Türkmenlerin eski gelenekleri vardır; onlar oruç açtıktan sonra çayhanelerde toplanır, kendi kültürlerine has olan “Sini Zarf” oyununu oynarlar.

 

Rapora göre, Irak’ta var olan 90 tarihi eser Irak’ı oluşturan Türkmen devletler tarafından yapılmıştır. Ayrıca camilerin ve tarihi yerlerin mimarileri, Selçuklu Devleti’ne has mimarilerdir.

Hazırlayan: Abdulselam Hişam