Kerkük’te yıllardır kömür ticareti yapan Kömürcü İsmet Kemal, TEBA mikrofonuna mesleğinin geçmişi ve inceliklerini anlattı.
Kömürcü İsmet Kemal küçük yaşlarda mesleğini ele aldığını belirterek, “Küçük yaşlardan beri bu mesleği yürütüyorum. Kerkük’te eskiden bütün evler ocaklarında kömür kullanmıştır. Zamanla gaz kullanımı arttı ve kömüre artık eskisi gibi talep kalmadı.” ifadesinde bulundu.
“Günümüzde kömürleri lokantalar, restoranlar, vatandaşlar ocaklarda veya pikniklere giderken kullanıyor.” diyen Kemal, sözlerini şu şekilde sürdürdü:
“Çeşitli ağaçlardan kömürler yapılıyor. Tabii ki bu da kömürün kalitesini belirtiyor. Irak’ta Dicle ve Fırat nehirleri etrafında bulunan Basra’ya kadar ulaşan ağaçlar kömür yapımı için kullanılıyor. Tabii ki ağaçlar yeniden ekliyor ve biçiliyor. Böylece devamlılık sağlanıyor. Bunun yanında ithal kömürler de bulunuyor. Mısır, Ukrayna ve Rusya gibi ülkelerden Irak’a ithalatı yapılıyor. Kullanım açısından ilk sırada Rusya’dan ithal edilen kömürler var.”
Kömürcü İsmet Kemal, “Eskiden tonlarca kömür Kerkük’e getirilirdi. Hanlarda tonlarca kömür depolanırdı çünkü evler devamlı kömür kullanırdı. Gaz yerine kömür kullanılıyordu, bu nedenle de o dönemde kömür ticareti daha yoğunmuş. Evlerde artık kullanımı azaldı ancak lokantalarda halen kömür kullanımı devam ediyor.” diye konuştu.
Taş kömürün kullanım alanına ilişkin Kemal, “Eskiden taş kömürü de vardı, bu yer altından çıkarılırdı. Daha çok tren için kullanılırdı. Osmanlı döneminde Anadolu’dan Hicaz’a geçen trenlerde taş kömür kullanılırdı.” ifadesinde bulundu.
Taş kömürle ilgili bir hikayenin de olduğunu kaydeden İsmet Kemal, “İlk kez bu tren, Anadolu’dan Hicaz’a geçerken İngilizler tarafından Türklere satılmıştır, treni alırken kömürünü de satın almak durumunda kalınmıştır. Muhammet isimli biri, kömürü kendisi kürekle trene atarmış, zamanla bu kömürü kendisi de bulmuş ve ne yazık ki bir suikast sonucu hayatını kaybetmiş.” diyerek bu olayın kendisi için anlamlı olduğunu ve dükkanını onun adıyla tanıtmayı düşündüğünü açıkladı.
Odunların kömür haline getirilme sürecini adım adım anlatan Kemal, “Kömürleri işleyen kişiler büyük çukurlar kazar, bu çukurlar 4 veya 5 metre olabilir. Etrafını çamur veya yanmayan taşlarla kaplar. Ağaçları içerisini atıp yakar. Bu günlerce yandıktan sonra üzerini kapatır, daha sonra kömür haline gelmesiyle çuvallara yerleştirilir ardından şehirlere gönderilir. Kolay bir iş değil, kesinlikle zahmetli.” dedi.
Kömürü yaparken kullanılan odun çeşitlerine de değinen İsmet Kemal, sözlerini şu şekilde sonlandırdı:
“Kuzey taraflarında kestane ağacı, kömür yapımında ilk sırada gelir. İkinci olarak genellikle de Kerkük’te meyve ağaçlarından kömür elde edilir. Dallarını kesip yakarak kömür haline getirilir. Bunun bir fabrika ortamı yoktur. Genellikle çöllerde odun işlenir. Fabrikaya girerse bir önemi kalmaz.”