Klasik tanıma göre, "bireyin temel hürriyetlerinden mahrum bırakılarak başkasının malı" durumuna getirilmesini ifade eden kölelik, tarih boyunca çeşitli medeniyetler tarafından yaygın olarak kullanıldı.
15. yüzyıl ile 19. yüzyıl arasındaki 400 yıllık dönemde en az 13 milyon kişi, tüccarlar tarafından kaçırılıp köleleştirildi.
Atlantik köle ticareti yoluyla Avrupalı sömürgeci güçlerin kurduğu denizaşırı kolonilere gönderilen bu insanlar, nesiller boyu köle olarak zorla çalıştırıldı.
İngiltere ve ABD başta olmak üzere birçok ülke tarafından 19. yüzyılın başlarından itibaren yasaklanan köle ticareti, yüzyılın ortasına doğru Osmanlı İmparatorluğu'nda da yasaklandı, bugün ise kölelik neredeyse her ülkede yasaklanmış durumda.
Hukuki olarak karşılığı bulunmasa da "modern kölelik" terimi, zorla çalıştırılma, zorla evlendirilme ve insan ticareti gibi uygulamaları tanımlamak için kullanılıyor.
-Modern kölelik kavramı
Modern kölelik, bireylerin şiddet, tehdit, hile ve şantaj gibi yollarla istismar edildiği, bu istismara karşı koyamadıkları ve terk edemedikleri koşulları tanımlıyor.
Birleşmiş Milletlere (BM) bağlı Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ve Uluslararası Göç Örgütü (IOM) verilerine göre, zorla çalıştırma ve zorla evlilik, son beş yılda önemli ölçüde artarken 2021'de 10 milyon kişinin daha modern köleliğe düştüğü tahmin ediliyor.
Yayımlanan "Küresel Çağdaş Kölelik Tahminleri" verilerine göre, 2021'de 50 milyon kişi modern köle durumunda. Bu insanların 28 milyonu zorla çalıştırılıyor, 22 milyonu ise zorla evlendirilmiş.
Son 5 yılda modern köle sayısı önemli ölçüde yükselirken 2021'de 2016'ya kıyasla 10 milyon arttı.
Rapora göre, modern kölelik dünyada hemen hemen her ülkede yaşanıyor, zorla çalıştırılanların yüzde 52'si ve zorla evlendirilenlerin yüzde 25'i üst-orta ve üst gelirli ülkelerde görülüyor.
Zorla çalıştırılan her 8 kişiden biri yani toplam 3,3 milyon kişi çocuk yaşta.
2021'de yaklaşık 22 milyon kişi zorla evlendirilirken bu rakam 2016'ya kıyasla 6,6 milyonluk artışa işaret ediyor.
Zorla evlendirmelerin yüzde 85’ten fazlası aile baskısıyla gerçekleşiyor, bu durumun yüzde 65'i Asya-Pasifik bölgesinde yaşanıyor.
-160 milyondan fazla çocuk işçi var
Bugün modern köleliğin en kötü ve acımasız çağdaş formlarından birini çocuk işçiliği oluşturuyor.
Çocuk işçiliği, dünya genelinde artmaya devam ederken bugün modern köleliğe maruz kalanların yüzde 70’ten fazlasını kadınlar ve kız çocuklarının oluşturduğu tahmin ediliyor.
ILO ve BM Çocuklara Yardım Fonunun (UNICEF) raporlarına göre, dünya genelinde 5-17 yaş aralığında 160 milyondan fazla çocuk işçi bulunuyor. Bunlardan yaklaşık 80 milyonu ise modern kölelik sayılacak tehlikeli şartlarda çalıştırılıyor.
Dünya genelinde yaklaşık 30 milyon göçmen çocuk, insan ticareti ve cinsel kölelik tehlikesi ile karşı karşıya bulunuyor.
-Modern köleliğin yüzde 52'si üst orta ve yüksek gelirli ülkelerde
Modern kölelik, dünyanın hemen hemen her ülkesinde görülüyor.
Zorla çalıştırılma ve evlilik vakalarının en az yüzde 52'si ise üst orta ve yüksek gelirli ülkelerde yaşanıyor.
Zorla çalıştırılma vakalarının yüzde 86'sına özel sektörde, yüzde 14'üne de kamu sektöründe rastlanıyor.
Göçmenler, diğer gruplara kıyasla zorla çalıştırılmaya 3 kat daha fazla maruz kalıyor.
ILO Genel Direktörü Guy Ryder, modern köleliğin azaltılması için ulusal ve uluslararası tedbirlerin koordinasyon halinde olması gerektiğini belirterek, "Çağdaş kölelik durumunda iyileşme kaydedilememesi insanı şok ediyor. İnsan haklarının böylesine temelden ve sürekli ihlal edilmesinin hiçbir haklı gerekçesi olamaz." ifadelerini kullanmıştı.
-Köleliğin Kaldırılması Uluslararası Günü
Birleşmiş Milletler (BM), 2 Aralık 1949'da insan ticareti, cinsel istismar, çocuk işçi çalıştırma ve zorla evlendirme gibi köleliğin çağdaş formlarını yok etmeyi amaçlayan bir yasa tasarısını kabul etti. Bu nedenle 2 Aralık, dünya genelinde "Köleliğin Kaldırılması Günü" olarak kutlanıyor.