Irak Federal Mahkemesi, 30 Mayıs’ta düzenlediği oturumla Irak Kürdistan Bölgesi Yönetimi (IKBY) Parlamentosunun mevcut yasama döneminin uzatılmasının anayasaya aykırı olduğunu açıkladı. Kararın ardından IKBY Parlamentosundaki vekiller istifa taleplerini sundu ve parlamento askıya alındı.
IKBY’de geçtiğimiz yıl ertelenen genel seçimlerin 18 Kasım 2023’te gerçekleştirileceği açıklanmıştı. Irak Bakanlar Kurulu da il meclisi seçimlerinin 18 Aralık 2023 tarihinde gerçekleştirilmesine karar verdi. Irak Seçim Komisyonundan yapılan açıklamada ise iki seçimin yakın tarihlerde olması sebebiyle aynı anda yapılmasının zor olduğu kaydedildi.
Son olarak, IKBY Başkanlığından yapılan açıklamaya göre, 10 Temmuz Pazartesi günü, IKBY Başkanlığı Divan Başkanının imzasıyla Irak Yüksek Seçim Komisyonuna resmi bir yazı gönderildi. Yazıda, Seçim Komisyonundan, IKBY Parlamentosu Seçimlerini yönetmesinin istendiği belirtildi.
Bölgesel Kararnameye göre, 18 Kasım 2023’te IKBY parlamento seçimlerinin yapılmasının kararlaştırıldığı belirtilen yazıda, komisyondan, parlamento seçimlerinin belirtilen tarihte yapılmasa da 18 Aralık’ta yapılacak Irak il meclisi seçimleriyle birlikte gerçekleştirmesi talep edildi.
IKBY Başkanlığının talebinin ardından Irak Seçim Komisyonundan yerel medyaya yapılan açıklamada, IKBY parlamento seçimlerine hazırlanmak için en az 6-7 aya ihtiyaç duyulduğu ve hem Irak il meclisi hem de IKBY Parlamento Seçimlerinin aynı anda düzenlenemeyeceği bildirildi.
IKBY’deki seçim hazırlıkları, Seçim Komisyonunun çalışmaları ve son durum hakkında bilgi almak üzere IKBY Yüksek Seçim Komisyonu Başkanı Hendren Muhammet ile röportaj gerçekleştirdik.
IKBY Parlamentosu tarafından komisyonun aktifleştirildiği bildirilmişti. Bu kapsamda komisyonun çalışmaları başladı mı?
Komisyon aktif hale getirildikten sonra ne yazık ki Federal Mahkeme, parlamento yasama süresinin uzatılmasının yasa dışı olduğuna karar verdi. Bu nedenle parlamento çalışmaları ile birlikte komisyon çalışmaları da askıya alındı. Şu anda Kürdistan Bölgesi siyasi sisteminin Kürdistan Parlamentosunun 6. dönem seçimlerini yapmak için hangi önlemleri ve çalışmaları alacağını bekliyoruz.
Irak Seçim Komisyonunun aynı anda bir değil, üç seçim yapma gücü var
Irak Seçim Komisyonundan da iki seçimin yakın tarihlerde yapılamayacağı yönünde açıklama geldi, bu konudaki fikirleriniz nelerdir?
Kürdistan Parlamentosunun altıncı dönem seçim tarihi ile ilgili olarak Kürdistan Bölgesi Başkanı geçen sene Ekim ayını seçim tarihi olarak belirlemişti ancak taraflar arasında, seçim yasasının değiştirilmesi konusunda anlaşma sağlanmadı, dörtlü seçim bölgesi, oluşumlar ve diğer bazı sistemler üzerinde de anlaşmazlıklar yaşandı. Bu nedenle Kürdistan Bölgesi Başkanı, anayasal görevi olarak bir kez daha 18 Kasım tarihini Kürdistan Parlamentosunun 6. dönem seçim tarihi olarak belirledi. Ne yazık ki Federal Mahkemenin kararı ile komisyonun çalışmaları durduruldu. Yine Kürdistan Bölgesi Başkanı, Irak Seçim Komisyonundan seçimlerin yapılmasını istedi ancak Irak Seçim Komisyonu, seçimleri yapamayacaklarını bildirdi. Kişisel görüşüme dönecek olursak, 20 yıldır seçim alanında çalışan ve 10 sene Irak Seçim Komisyonunda genel müdürlük yapan biri olarak şunu söyleyebilirim; Irak Seçim Komisyonunun aynı anda bir değil, üç seçim yapma gücü var.
Şu anda Irak Komisyonunun bölge seçimlerini yapamayacağını söylediğini duyuyoruz, ancak neden yapmadığının teknik nedenlerini bize söylemiyor. Falanca paragrafta, il seçimleri ile Kürdistan Bölgesi Hükümeti seçimleri çelişiyor denmesi, ekipmanları hazırlarken uygulama noktalarının ne olduğu bildirilmesi önemli ama duyduğumuz tek şey, yapılamayacağı. Daha çok ayrıntı verilmeli. Bahsettiğim tecrübelerime göre komisyon, özellikle şu anda 20 yıllık hizmet verdiği için bu seçimi yapacak yetenek ve tecrübeye sahip. 2005'te oradayken 3 aylık olan Irak Seçim Komisyonu daha 3 aylıkken 30 Ocak 2005'te Irak Meclis Seçimleri, Kürdistan Bölgesi Seçimleri ve il meclisi seçimleri olmak üzere 3 seçim gerçekleştirdi. Şimdi Irak Komisyonunun 20 yıllık tecrübesi var, elindeki tüm destek ve tüm teknoloji ile cesaretleri olsaydı, bu seçim zamanında veya en azından il meclisi seçimleriyle birlikte yapılabilirdi diye düşünüyorum. İki seçimi birleştirmek seçim bütçesini azaltmak için de çok önemli, çünkü çalışana bir kez ücret ödenmiş olacaktı ve her iki çalışma da yapılmış olacaktı ancak bu onların kararı.
Irak Seçim Komisyonu, Kürdistan Bölgesi'nde seçimleri kendi kanunlarına göre yapabilir
IKBY seçimleri, Irak Seçim Komisyonu tarafından mı yürütülüyor?
Irak Komisyonunun seçimleri yürütmek için iki yasası var; 2019 Irak Komisyonu Yasası ve Kürdistan Bölgesi Seçim Komisyonu olan 2014 tarihli 4 sayılı Yasası. Çalışmalar bu kanundan bize açıldı. Tüm yerel seçimleri yani Kürdistan Parlamento Seçimlerini, Kürdistan Bölgesi İl Genel Meclisi Seçimlerini gerçekleştiriyoruz. Irak Komisyonu, geri kalan 15 ilde seçimlere ek olarak, federal seçimleri de yapıyor. Şimdi komisyon olmadığı için evet, Irak Seçim Komisyonu Kürdistan Bölgesi'nde parlamento seçimlerini kendi kanunlarına göre yapabilir.
Seçimleri ertelemek kötü bir seçenek
IKBY seçimleri ertelenecek mi? Bu yönde görüşme ve toplantılar olacak mı?
Seçimleri ertelemek her zaman kötü bir seçenek ve fikir. Çünkü demokratik süreç, seçimleri kaç kez düzenli bir şekilde yaptığımıza bağlı. İster Kürdistan Bölgesi Komisyonu ister Irak Komisyonu olsun, komisyon ve seçim otoritesinin demokratik sürece engel olmamasını umuyorum.
Seçim hazırlıkları için ne kadar süre gerekiyor?
Seçim hazırlıkları anlattığım üzere, Irak Seçim Komisyonunun 20 yılına geri dönerseniz, bazen üç ayda, bazen dört ayda, bazen bir yılda bitebilir. Bu konu orada çalışanların hangi kararları verdiğine, hangi teknolojiyi kullandıklarına, işlerin sorunsuz gitmesi için hangi mekanizmaları kullandıklarına bağlıdır. Çabalar yoğunlaştırılırsa, Irak Komisyonunun bu seçimleri kalan sürede düzenleyebileceğine inanıyorum, özellikle Irak Komisyonunun bir tesisi, güncellenmesi gerekmeyen biyometrik kayıtları var. Sonuçları alan merkez bizim sonuçları da alabilir. Örneğin, Irak Komisyonunun son açıklamasına bakılırsa, “İki seçimin iki sonucunu internet üzerinden elektronik olarak alamıyoruz.” deniliyor. Kürdistan Parlamento Seçimleri seçim kartlarının tasarımına bakarsanız, bunlar Irak il genel meclisi seçimleri için oy kartlarının tasarımıyla aynı, Irak Komisyonu Erbil, Duhok ve Süleymaniye il meclisi seçim sonuçlarını aynı sistemden alabiliyor.
Şu anda Parlamento yok
IKBY Parlamentosundaki vekiller görevden ayrıldıklarını duyurdu ve parlamento askıya alındı, bundan sonraki süreç ne olacak?
Parlamentodaki vekiller karara göre değil, yasaya göre emeklilik başvurusunda bulundu. Emeklilik Yasasının gerekliliklerini yerine getiren herkes emekli olabilir. Şu anda parlamento yok. Başka bir parlamento seçimi yapılana kadar bekleyeceğiz. Emekli olan vekillerin parlamento ve çalışmaları ile hiçbir ilgileri kalmadı. Yani Kürdistan Bölgesi'nde yasama sistemi durgun, yasa çıkaramıyor ve denetleyemiyor.
Bir hükümetimiz ve bir başkanlığımız var, çalışıyorlar ve bu alışılmış bir durum. Örneğin, federal hükümette birkaç kez seçimler yapılmadı ve hükümet sözde yürütme hükümeti haline geldi. Buradaki tek sorun, yarın bir yasaya ihtiyaç olduğunda yasayı sizin yerinize çıkaracak birinin olmaması. Onun dışında bir etkisi yok, çünkü yürütme hükümeti, bu duruma gelmeden önce de çalışmaları yürütüyordu.