Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Irak Özel Temsilcisi Jeanine Hennis Plasschaert, 26 Mayıs 2022’de Erbil’deki BM merkezinde Irak Kürdistan Bölgesi Yönetimi’ndeki (IKBY) altı siyasi partinin temsilcileri ile bir araya geldi.
Görüşmede, seçim komisyonunun yeniden faaliyete geçirilmesi, IKBY Parlamento seçimlerinin yapılması ve parlamentodaki kota sandalyesi gibi gündemdeki siyasi konuların çözümü ele alındı.
IKBY’deki siyasi partiler 9 Haziran 2022’de Plasschaert’ın katılımıyla IKBY Başkanlığında tekrar bir araya geldi. Toplantıda, yaklaşan IKBY Parlamento seçimlerinin hazırlıkları, seçim yasası, Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu ve seçimlere ilişkin birçok konuda partiler arasında yakınlaşma çabaları görüşüldü.
IKBY Başkanı Neçirvan Barzani’nin gözetiminde 10 Ağustos 2022’de BM Genel Sekreteri Irak Özel Temsilcisi Plasschaert’ın katılımıyla IKBY Başkanlığında siyasi parti temsilcileri ile yeniden toplantı gerçekleştirildi.
IKBY Başkanlığından yapılan açıklamaya göre, seçimlerle ilgili sürecin karşı karşıya olduğu sorunları çözmek için son toplantı eylül ayı başında yapılacak. IKBY Başkanlığı ile siyasi taraflar arasında BM ekibinin gözetiminde görüşmeler ve hazırlıklar devam edecek.
BM Genel Sekreteri Irak Özel Temsilcisi Plasschaert’ın IKBY’deki siyasi partilerle yaptığı üç görüşmeye de kota temsilcilerinin davet edilmemesi ve seçimlerle ilgili görüşlerinin alınmaması dikkat çekti.
Alınan bilgilere göre, toplantıların ana konusu olan oluşumların kota sandalyelerinin seçimlere katılım şekli, partiler arasındaki anlaşmazlık ve tartışmaları beraberinde getirdi.
TEBA Gazetesi olarak, Türkmen ve Hristiyan yetkililerle konuya ilişkin görüşlerini almak üzere röportaj gerçekleştirdik. Yetkililer, siyasi partilerin toplantısına katılmamalarından duydukları derin endişeyi dile getirdi.
IKBY Oluşumlardan Sorumlu Bölge Bakanı Aydın Maruf, IKBY Başkanlığında BM Irak Özel Temsilcisi Jeanine Hennis-Plasschaert’ın katılımıyla siyasi partilerle düzenlenen toplantıya etnik ve dini oluşumların katılmamasına ilişkin TEBA’ya açıklamada bulundu.
Oluşumların toplantıya katılmaması adaletsizliktir
Toplantıya oluşumların katılmamasının adaletsizlik olduğunu belirten Maruf, “Toplantıdaki gündemlerden biri de etnik ve kota ile ilgili ama kota temsilcileri oturuma davet edilmiyor. Gerçekten bu bir haksızlık ve adaletsizliktir.” dedi.
Daha önce yapılan toplantılara da dini ve etnik oluşumların davet edilmemeleri konusunda tepkilerini dile getirdiklerini kaydeden Bakan Maruf, “Tekrardan tepkilerimizi açıklamak istiyoruz. Önümüzdeki seçimlerde Türkmen ve Hristiyan temsilcilerinin, özellikle de Türkmenlerin toplantıya davet edilmesi şarttır.” açıklamasında bulundu.
Özellikle BM gözetiminde yapılan bu toplantılara Türkmenler katılmalı
“Türkmenler Bölge’de önemli bir unsurdur. Bugün Irak Anayasasına göre, Türkmenler Irak’ta üçüncü, Irak Kürdistan Bölgesi’nde de 2. ana unsurdur.” diyen Maruf sözlerini şu şekilde sürdürdü:
“Türkmenler parlamentoda, parlamento başkanlığında ve hükümette yer almış bir toplumdur. Geçmişten günümüze kadar yaptığı çalışmalar hep kardeşlik anlayışı içerisinde olmuştur. Bu nedenle söz konusu toplantılar, özellikle de Birleşmiş Milletlerin gözetiminde yapılan toplantılara Türkmenlerin de katılması şarttır.”
Kota ile ilgili eğer değişimler yapılırsa mutlaka etnik grup ve kota temsilcileri ile istişare yapılmalı
Seçimlerin belirlenen tarihte yapılmasından yana olduklarını kaydeden Bakan Maruf, “1 Ekim olarak belirlenen seçimler zamanında gerçekleştirilemez. Erteleme olabilir. Eylül ayının başlarında tekrar siyasi partiler ve Birleşmiş Milletlerin temsilcileri ile gerçekleşecek toplantıda belki de seçimle ilgili son karar verilecek. Siyasi taraflar arasında anlaşma yapılması önemli. Seçim Yasasında kota ve etnik grup ile ilgili eğer değişimler yapılırsa mutlaka etnik grup ve kota temsilcileri ile istişare yapılmalı.” ifadelerini kullandı.
IKBY’deki oluşumlardan biri olan Hristiyanlar’dan da seçimlerle ilgili görüşleri alınmayarak toplantılara davet edilmedi.
Kildani ve Asuriler olarak, asil oluşumların temsilcilerinin toplantılara davet edilmemesinden endişe duyuyoruz
IKBY Parlamentosunda Hristiyan Parlamenter ve Beytun Nehreyn Demokrat Partisi Genel Sekreteri Romeo Hakari, konuya ilişkin TEBA’ya yaptığı açıklamada, “Kildani, Asuriler ayrıca Türkmenler olarak, BM Irak Özel Temsilcisi Jeanine Hennis-Plasschaert’ın siyasi taraflarla defalarca gerçekleştirdiği toplantılara asil oluşumların temsilcilerini davet etmemesinden büyük endişe duyuyoruz.” dedi.
Oluşumların hak ve talepleri dikkate alınmıyor
Hakari, “Bu adımı oluşumların hakları, geleceği ve taleplerinin dikkate alınmadığı yönünde yorumluyoruz. Kürdistan, oluşumları ile güzeldir ve oluşumlarla birlikte yaşamayı ifade edebilir. Ancak BM gibi uluslararası bir kuruluşun oluşumları görmezden gelmesi bizi endişelendiriyor. Jeanine Hennis Plasschaert’a bu konudaki şikayetlerimizi ve eleştirilerimizi bildirmek istiyorum.” ifadesini kullandı.
BM Irak Özel Temsilcisi’ne çağrıda bulunan Hakari, “Eski toplantılara davet etmemesi nedeniyle, ya oluşumlarla özel bir toplantı yapmalı ya da bir sonraki toplantılara oluşumların temsilcileri de davet edilmeli. Aksi durumda BM’nin sadece Kürt partilerini önemsediği ve Kildani, Asuri ayrıca Türkmenleri umursamadığı anlamına gelir. Umarım onun görüşü söylediklerimin tam tersidir. Her ne sebeple olursa olsun, bu sefer oluşum temsilcileri ile özel bir toplantı yapmalı. Böylece oluşumlar taleplerini yakından ve yüz yüze ifade edebilir.” diye konuştu.
Kota sandalyesine karşı çıkan birçok Kürt partinin görüşlerinden endişe duyuyoruz
Toplantılarda oluşumların kota sandalyesi konusunun görüşülüp görüşülmediğine ilişkin soruyu
Hakari, şu şekilde yanıtladı:
“Toplantılarda değildik ama kesinlikle oluşumların kota konusu tüm toplantılarda sıcak bir konu haline gelmiştir ve resmi kurumlarda bu husustaki görüşmeler oluyor. Kota sandalyesine veya kota sistemine karşı çıkan birçok Kürt partinin görüşlerinden endişe duyuyoruz. Kota sandalye sayısının azaltılmasından, kotalarla ilgili seçimlerden söz ediliyor ancak temsilcileri toplantıda bulunmuyor. Aslında, oluşumların sandalyesinin nasıl belirleneceğini diğer partiler değil, oluşumlar kendileri belirlemeli.”
IKBY Başkanı Neçirvan Barzani, IKBY Parlamento seçim tarihini belirleyen kararnameyi 24 Şubat 2022’de imzalayarak seçimlerin 1 Ekim’de yapılacağını duyurdu. Üç gün sonra, IKBY Başbakanı Mesrur Barzani ilgili taraflara, seçimlerin belirlenen tarihte yapılması için Bağımsız Seçim Komisyonu ile koordineli çalışma talimatı verdi. Komisyonun açıklamasına göre, partiler arasında kota sandalyelerinin nasıl seçileceğine ilişkin anlaşmazlıklar ve diğer bazı seçim mekanizmaları hakkındaki görüş ayrılıkları nedeniyle seçimlerin belirlenen tarihte yapılmayacağı öngörülüyor.
Haber: Abdulselam Tütüncü