IKBY'de milletvekili seçimlerinin ilk olarak 1 Ekim 2022'de yapılacağı açıklanmış ancak Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) arasında kota konusu başta olmak üzere seçim yasası ve Yüksek Seçim Komisyonu'nun aktifleştirilmesi konularında yaşanan anlaşmazlık sonrası seçimlerin bir yıl ertelenerek 18 Kasım 2023'de yapılması kararlaştırılmıştı. Bu tarihte de yapılamayan seçimler daha önce 25 Şubat 2024 ve 10 Haziran 2024 tarihlerine ertelenmişti.
Federal Mahkeme’den IKBY seçimlerine ilişkin son karar
IKBY Parlamentosunun beşinci dönem KYB grubunun başkanı Ziad Cabar ve Süleymaniye İl Meclisindeki Rafideyin Fraksiyonu Üyesi Amanc Nacib Şamoun Irak Yüksel Federal Mahkemesi’ne şikayet sunmuştu.
Şikayette, Federal Mahkemeden, IKBY Parlamento Seçim Yasası'nın (1992 tarihli 1 Sayılı Yasa) 1, 9,15, 22 ve 36. maddelerinin anayasaya aykırı ilan edilmesi talep edildi. Söz konusu değişiklik istenen maddelerde kota sandalyeleri ve seçim bölgeleri ile ilgili konuları içeriyor.
Defalarca ertelenen oturumların ardından Federal Mahkeme, 21 Şubat’ta IKBY Parlamentosundaki kota sandalye sayısının anayasaya aykırı olduğuna karar verdi.
Federal Mahkeme, IKBY'nin dört seçim bölgesine bölüneceğine ayrıca kota sandalye sayısının anayasaya aykırı olduğunu bildirdi. Kararla birlikte IKBY Parlamentosundaki milletvekili sayısının 111'den 100'e düşürüldüğü duyuruldu.
2’nci maddenin 2'nci fıkrasına göre IKBY Parlamentosu 4 seçim bölgesine bölünmüş 100 sandalyeden oluşuyor. Sandalyeler Erbil 34, Süleymaniye 38, Duhok 25 ve Halepçe 3 olarak ayrılmıştır.
Irak Yüksek Yargı Konseyi'ne ait olan Seçim Yargı Kurulu, 21 Mayıs’ta IKBY Parlamentosu’nda oluşumlara beş sandalye tahsis etme kararı aldı.
Karara göre, IKBY Parlamentosu’ndaki 100 sandalyeden 5'i Türkmen, Hristiyan ve Ermenilere ayrıldı. Sandalyeler, IKBY’nin üç ili arasında bölünecek; Süleymaniye’ye iki sandalye, Erbil’e iki ve Duhok’a bir sandalye verilecek.
Irak Yüksek Yargı Konseyi'ne ait olan Seçim Yargı Kurulu; IKBY’deki toplulukların sunduğu bir dizi şikayete yanıt olarak, IKBY Parlamentosu'ndaki 100 sandalyeden beşini oluşumlara ayırmaya karar verdi. Buna göre IKBY Parlamentosu’nda 95 genel sandalye olacak, diğer beşi ise oluşumlara ayrılacak.
Irak Yüksek Bağımsız Seçim Komisyonu Sözcüsü Cumana Galayi daha önce yerel medyaya sandalyelerin oluşumlara nasıl dağıtılacağına ilişkin yaptığı açıklamada, Süleymaniye'de Türkmenlere ve Hristiyanlara birer, Erbil'de Türkmenlere ve Hristiyanlara birer sandalye ayrıca Duhok’ta Ermenilere bir sandalye ayrıldığını belirtmişti.
Seçim Komisyonu yeni seçim tarihi önerisinde bulundu
Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu, IKBY Hükümetine 5 Eylül 2024’te parlamento seçimleri yapılmasını önerdi.
Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu Başkanı'nın IKBY'ye gönderdiği mektuba göre, Komisyon Başkanı Ömer Ahmet, Federal Yüksek Mahkeme'nin seçim prosedürlerini askıya alan 2024 tarih ve 126 sayılı Kararına atıf yaparak, bu yıl seçim için yeni bir tarih olan 5 Eylül'ü talep ederek imza attı.
Irak Seçim Komisyonu Başkanı'nın IKBY Başkanlığı'na gönderdiği mektuba göre Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu Komiserler Konseyi Başkanı Ömer Ahmet, seçim prosedürlerini askıya alan 2024 tarihli 126 sayılı Federal Yüksek Mahkeme kararı'na atıfta bulunarak, seçimin 5 Eylül'de yapılması için yeni bir tarih çağrısında bulunan bir kararname imzaladı.
Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu'nun görev süresi 7 Temmuz’da sona erecekti ancak 22 Mayıs 2024 tarihinde Irak Temsilciler Meclisi, Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu'nun süresini altı ay daha uzattı. Komisyonun görevi, IKBY Parlamento seçimlerini yürütmesi için uzatıldı.
Adayların başvuru süresinin devam ettiği süre zarfında IKBY Başkanlığı’ndan beklenen açıklama yapıldı. IKBY Başkanlık Sözcüsü Dilşad Şahab, 26 Haziran’da yaptığı basın toplantısında IKBY Parlamento seçimlerinin 20 Ekim 2024'te yapılmasına karar verildiğini açıkladı.
IKBY Başkanlık Sözcüsü Dilşad Şahab 26 Haziran’da düzenlediği basın toplantısında, "2005 tarihli 1 sayılı Kürdistan Bölgesi Başkanlık Kanunu'nun 10'uncu maddesinin ikinci fıkrası gereğince Neçirvan Barzani, parlamento seçimlerinin 20 Ekim 2024 tarihinde yapılmasına karar verdi." şeklinde açıklama yaparak seçim tarihini duyurdu.
Şahab, “İlgili tüm taraflar, bu kararnamenin uygulanması için Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu ile işbirliği ve koordinasyon sağlamak üzere gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.” şeklinde açıklama yaptı.
Sözcü Şahab, IKBY parlamento seçimlerinin yeni tarihinin, seçim koşullarının tam olarak değerlendirilmesi, ilgili taraflarla görüşmeler ve görüşlerin dinlenmesi sonrasında belirlendiğini vurguladı.
Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu, Irak Kürdistan Bölgesi Yönetimi (IKBY) Parlamento seçimlerine katılmak için koalisyon adayları, siyasi partiler, bağımsız adaylar ve bileşenlerin aday listesinin alınması için son tarihi açıkladı.
Seçim Komisyonu, altıncı tur IKBY Parlamento seçimlerine katılmak isteyen koalisyon adayları, siyasi partiler, bağımsız adaylar ve topluluk adaylarının listesinin 4 Temmuz Perşembe gününden 15 Temmuz Pazartesi gününe kadar devam edeceğini duyurdu.
IKBY'de her 4 yılda bir yapılması gereken milletvekili seçimleri son olarak 30 Eylül 2018'de gerçekleştirilmişti.
IKBY’de ikinci unsur olan Türkmenlere parlamentoda iki sandalye verilmesi, bu iki sandalye için çok sayıda kişinin aday gösterilmesi (ki böylece Türkmenlerin oylarının parçalanması çok daha mümkün hale gelmiş olacak) gibi birçok konu Türkmenlerin bu seçime hangi durumda katılacağını net bir şekilde gösteriyor.
Mevcut durum akıllara şu ata sözünü getiriyor; “Kim Yesin Kim Baksın”…
Hazırlayan: Eymen Erbiloğlu